Komentarz do wzorca

Jak współczesny wzorzec charta polskiego ma się do historycznego wyglądu tego psa? Sceny z konnych polowań z chartami polskimi zostały uwiecznione na obrazach i szkicach przez wielu artystów: Norblina, Siemieńskiego, Wierusz-Kowalskiego, Brandta, Chełmońskiego, Kossaka. Kilka lat temu fińska plastyczka i hodowczyni chartów polskich Nina Turunen wykonała ciekawą pracę i do chartów uwiecznionych na dawnych obrazach dobrała zdjęcia współcześnie żyjących. Zwierzęta te dzieli ponad 300 lat a są identyczne! Podobnej jednolitości rasy dowodzi porównanie zdjęć przedwojennych, z lat 80-90tych XX wieku i współczesnych. Nieprawdziwe byłoby więc twierdzenie, że istnieje stary i nowy typ charta polskiego. Typ od wieków jest bowiem jeden, wypracowany dzięki selekcji pod kątem cech użytkowych.

Aby właściwie wyobrazić sobie typowego charta polskiego trzeba przyjrzeć się poszczególnym punktom wzorca. Jako jego autorka omówię go teraz szerzej. Zasadniczy wpływ na wygląd charta polskiego miała jego użytkowość („Mniej baczyć należy na piękność kształtów, bardziej na rączość w ściganiu i bierczość – czyli zręczność w  chwytaniu” – radził Aleksander Ubysz).

Wygląd ogólny jest bardzo istotnym elementem – widzimy psa roboczego, a więc silnego, dobrze umięśnionego, o mocnym kośćcu, ale jednocześnie szybkiego i zwrotnego - nie mamy wątpliwości, że patrzymy na charta polskiego, a nie na " jakiegoś" charta. Muszę tu zaakcentować, że mocny to nie znaczy ciężki, limfatyczny czy zapasiony. w rasie wyraźnie zaznaczony jest dymorfizm płciowy – jednakowo niepożądane są „suczy” samiec, jak i „samcza” suka.

Sprawą bardzo ważną jest utrzymanie u chartów polskich takiej budowy, proporcji i harmonii ruchów, aby nie zatracić niczego z ich sprawności. Piękny i zdrowy chart polski to taki, który w każdej chwili mógłby ruszyć do pracy w polu. Bliżej mu do chartów azjatyckich – jak saluki - czy sloughi, niż do greyhounda, od którego jest m.in. krótszy, inaczej kątowany, ma też zupełnie inny rodzaj włosa.

Kolejnym ważnym elementem są odpowiednie proporcje: stosunek długości tułowia do wysokości w kłębie wynosi 10,2-10,3 do 10,0. Oznacza to, że chart polski wpisuje się w prostokąt, zbliżony do kwadratu, oparty na dłuższym boku. Chart polski nie może być przesadnie długi, co zwykle idzie zresztą w parze z miękkim grzbietem. Prawidłowe proporcje wynikają z mechaniki ruchu charta – i nie chodzi tu o kłus na wystawie, tylko o galop w terenie. Podkreślę, że jednakowo wadliwy jest pies za krótki, ale też i zbyt długi. Suki są zwykle nieco dłuższe od samców.

Charakter stanowi bardzo ważną składową tej rasy. Charty polskie są fantastycznymi, oddanymi przyjaciółmi „swojego człowieka”, doskonale wyczuwają nastroje i emocje. Czułe i wrażliwe nie znoszą przemocy i „tresury”. Polski chart zrobi coś dla ciebie, ale nie dlatego, że musi, zachowując się raczej jak partner, a nie jak poddany. Z całą pewnością nie jest to pies dla hałaśliwej, krzykliwej osoby, ani też dla takiej, która ceni sobie u psa automatyczne posłuszeństwo.

Musimy pamiętać, że chart polski był psem użytkowym, polującym jeszcze stosunkowo niedawno (do II Wojny Światowej) nie tylko na zające, lisy czy sarny, ale też i wilki. Od psów polujących na wilki wymagano konkretnych cech charakteru – musiał to być pies odważny, opanowany, silny, wytrzymały i nieufny. Nic więc dziwnego, że do dziś mają bardzo silnie rozwinięty instynkt pogoni. Jest to ogromną zaletą w charcich sportach – próbach pracy i coursingu, zaś może być nieco kłopotliwe w codziennym, miejskim życiu. Wzorzec mówi o nim jako o psie pewnym siebie, odważnym i powściągliwym, a w pościgu szybkim, zręcznym i wytrzymałym. w akcji chart polski szybki i gwałtowny. Flegmatyczne " ciepłe kluchy" niczego by w życiu nie upolowały. Wadą jest natomiast nieuzasadniona agresywność lub odwrotnie przesadna nieśmiałość czy ospałość.

Chart polski jest do dziś psem nieufnym w stosunku do obcych, a przynajmniej odnoszącym się do nich z rezerwą. Na własny teren może nawet nie wpuścić nieznajomego, podobnie będzie bronił swojego kocyka czy samochodu.

Niedopuszczalna jest jednak jakakolwiek agresja w stosunku do psów czy ludzi na ringu, czy na ulicy. Na przechodniów i ich psy dobrze wychowane charty polskie się nie rzucają, aczkolwiek mały piesek, który znienacka do nich podbiegnie łatwo może zostać potraktowany jako zdobycz.

Głowa charta polskiego jest mocna, sucha i długa. Musi ona zachować odpowiednie proporcje: stosunek długości głowy do wysokości w kłębie u samców jest jak 37-39 do 100, a u suk jak 36-38 do 100. Stosunek kufy do długości czaszki jest jak 1:1, ale kufa może być nieco dłuższa. Ważne jest aby głowa była szlachetna, odpowiedniej wielkości w stosunku do tułowia i aby zostały zachowane proporcje kufy i czaszki. Wadą jest głowa mało szlachetna, toporna w wyrazie, mała, ale też ciężka, zbyt duża, o nieprawidłowych liniach, zaokrąglona czaszka, wyraźnie zaznaczony stop czy guz potyliczny. Podobnie wąska kufa, słaba żuchwa czy czaszka zbyt szeroka w  stosunku do kufy.

Część mózgowiowa czaszki powinna być płaska, bruzda czołowa słabo zaznaczona – ok. 5 mm. Krawędź czołowa i łuki nadoczne słabo zaznaczone. Linia boczna czaszki powinna płynnie przechodzić w linię boczną kufy. Stop jest bardzo słabo zaznaczony. Ideałem jest harmonijny kształt czaszki, o liniach płynnie łączących się ze sobą. Wadą jest szeroka, jabłkowato wysklepiona czaszka z szeroką bruzdą czołową i  wydatnymi łukami jarzmowymi, jak i wielopłaszczyznowy kształt czaszki – z płaskim i  wąskim wierzchem, i wyraźnie ściętymi bokami.

w okolicy twarzowej ważny jest czarny lub ciemny, duży, wystający poza wargi wierzchołek nosa. Wadliwy jest cienki i spiczasty. Mocna kufa łagodnie zwęża się ku przodowi, ale nie jest s piczasta. Pożądany jest tzw. romański profil – wierzchołek nosa znajduje się nieco poniżej linii kufy.

Ważny jest kolor wierzchołka nosa, warg i oprawy oczu – poza pożądanym przez wzorzec kolorem czarnym, przy maściach rozjaśnionych - błękitna i  beżowa, kolor będzie zgodny z maścią – błękitny lub beżowy. Również u psów o bardzo jasnej maści, jak kość słoniowa, jasnopiaskowa nos może przybierać odcień cielisty – ale nie może być różowy – nie stanowi to wady. Natomiast wadliwe są różowe plamy wyraźnie odgraniczone o d ciemnej reszty trufli.

Wadą jest zbyt wypukły grzbiet nosa. Linie kufy i czaszki powinny być nieco rozbieżne, inaczej mówiąc zbliżone do równoległych, ale nie całkiem równoległe. U charta polskiego wadą jest zarówno profil równoległy, jak i linie czaszki i kufy w kształcie „złamanej” dubeltówki – jak u borzoja.

Wargi są daleko rozcięte, suche, ale nie przesadnie – w przedniej części kufy mogą tworzyć niewielką fałdę, przykrywającą pigmentowane brzegi wargi dolnej, ale nigdy nie są obwisłe i nie zasłaniają żuchwy. Chart polski ma bardziej mięsiste i grubsze wargi niż greyhound czy whippet. Warga górna zakrywa pigmentowany brzeg wargi dolnej, co jest wyraźnie widoczne na wysokości kłów, ale niedopuszczalne są wyraźne fafle, które często są obwisłe.

Szczęki mocne, zgryz nożycowy, dopuszczalny cęgowy. Za wadliwe uznaje się słabe szczęki, przodozgryz lub tyłozgryz, jak i znaczne braki w uzębieniu (za wyjątkiem P1). Kły są długie i mocne, co jest kolejnym wyrazem użytkowości charta. Zęby przedtrzonowe (z wyjątkiem łamaczy) są niewielkie i rzadko rozstawione. Brak P1 nie jest wadą, ponieważ jest to ząb zanikający w rozwoju filogenetycznym gatunku.

Kufa nie może być zbyt delikatna, spiczasta, bowiem musi zapewniać mocny i pewny chwyt podczas polowania. Mocna żuchwa z zaznaczoną bródką dopełnia obrazu. Nie może być ona słaba, delikatna, całkowicie zakryta przez górne wargi. Wadą są jednak także zbyt ciężkie i masywne szczęki oraz zbyt masywna żuchwa (jak u molosa).

Oczy charta polskiego są dość duże, migdałowego kształtu, lekko skośnie ustawione, wyraziste. Charakterystyczne jest czujne i przenikliwe spojrzenie. Tęczówka zależnie od maści psa ma odcień od ciemnobrązowego do bursztynowego, ale pożądane są oczy ciemne. Wadą są czy wyłupiaste. Wyraz oczu charta polskiego przypomina oczy saluki, spojrzenie jest jednak ostrzejsze i bardziej przeszywające.

Uszy są średniej wielkości, dość wąskie, a ich końce wyciągnięte ku przodowi z łatwością sięgają wewnętrznego kącika oka. Osadzone są na wysokości oczu, czyli nieco niżej niż u greuhounda. Małżowina uszna ma stosunkowo miękką chrząstkę. w porównaniu do greyhounda czy whippeta uszy sprawiają wrażenie mięsistych. Uszy mogą być noszone na kilka sposobów – załamane ku tyłowi i przylegające do szyi, w postawie dachowej, a w stanie podniecenia całkowicie podniesione, bądź z końcami załamanymi do przodu. Wadliwe są uszy płasko opadające po obu stronach głowy, ale także zarówno zbyt lekkie o cienkiej chrząstce czy zbyt duże, ciężkie, płasko przylegające do głowy czy nawet lekko załamane, ale jednocześnie zbyt ciężkie, by pies mógł je nosić w kształcie pączka róży.

Szyja, pełniąca istotną rolę w czasie biegu musi być długa, muskularna, o owalnym profilu, łagodnie wzniesiona od linii kłębu. Głowa jest dość wysoko noszona, ale zdecydowanie niżej niż u greyhounda. Wadą jest cienka i krótka szyja, czy głowa noszona przesadnie wysoko lub przesadnie nisko (poniżej linii grzbietu). Zresztą częstą wadą, idącą w parze ze zbyt stromą łopatką jest jelenia szyja. Pies trzyma wówczas głowę wysoko, ale jakby cofniętą nieco. Wrażenie to jeszcze pogłębia nieprawidłowy sposób wystawiania charta polskiego, który niestety spotyka się coraz częściej: prezenter stara się zmusić psa do trzymania głowy bardzo wysoko, niejednokrotnie wręcz podduszając go przy tym. Chart polski w naturalny sposób trzyma głowę umiarkowanie wysoko a szyja wyciągnięta jest ku górze, ale i ku przodowi.

U swobodnie stojącego charta polskiego wysokość w kłębie powinna być równa wysokości w  guzach krzyżowych. Częstym błędem wystawców jest nadmierne odwiedzenie tylnych kończyn do tyłu i na boki co jest nie tylko nieprawidłową postawą dla charta polskiego, ale sprawia, że pies ma zbyt nisko opuszczony zad, jakby wysokość w kłębie była większa od wysokości w guzach krzyżowych. Jednakowo wadliwa jest większa wysokość w guzach krzyżowych niż w kłębie, jak i odwrotnie.

Kłąb jest słabo zaznaczony. Nie może być jednak płaski.

Górna linia jest prosta w części piersiowej, lekko wysklepiona w części lędźwiowej. U suk część lędźwiowa prosta nie jest wadą. Lędźwie są szerokie i muskularne. Nierzadko spotykaną wadą jest część lędźwiowa zbyt silnie wysklepiona, często łukowate wygięcie zaczyna się już w tylnej części odcinka piersiowego. Taki „garbaty” chart ma zwykle również zbytnio spionowane kończyny. U suk prawie prostemu odcinkowi lędźwiowemu kręgosłupa towarzyszy zwykle zbyt długi tułów.

Zad jest łagodnie spadzisty, długi, muskularny i szeroki (szerokość między guzami biodrowymi stanowi 12-14% wysokości w kłębie). Zad nie może być zbyt spadzisty, bowiem taka budowa przeszkadza w prawidłowej motoryce. Chart polski jest psem silnym, szybkim i sprawnym musi więc mieć zad zapewniający nie tylko siłę i szybkość, ale też stabilność – nieco pochyły, szeroki, długi i dobrze umięśniony.

Kolejnym przystosowaniem charta polskiego do pracy jest jego klatka piersiowa – bardzo pojemna i głęboka, sięgająca mostkiem do guza łokciowego - która musi pomieścić duże serce i pojemne płuca. Widziana z przodu jest umiarkowanie szeroka. Żebra są dobrze wysklepione (szczególnie tylne, dzięki czemu klatka piersiowa zyskuje dużą pojemność), ale nie beczkowate – beczkowata klatka piersiowa przeszkadza w bieganiu. Żebra są długie i  kośnie ustawione w stosunku do kręgosłupa. Mostek jest długi, a brzuch podkasany. U chartów polskich zdarzają się klatki piersiowe płytkie i płaskie, co w znacznej mierze związane jest z nieprawidłowym odchowem szczeniąt i młodych psów – zbyt mało ruchu! Można też spotkać osobniki ze skróconymi mostkami, w efekcie podkasane j ak azawakh, co u charta polskiego stanowi wadę. Cecha ta zazwyczaj idzie w parze ze spio nowaniem łopatki – klatka piersiowa jest wówczas wąska, mało pojemna, a rękojeść mostka nie widoczna z profilu (u prawidłowo zbudowanego psa jest widoczna przed obrysem stawu barkowego). Nie chodzi tu jednak wcale o „klatkę gladiatora” właściwą molosom, a o zaznaczone przedpiersie.

Ogon może stanowić piękne dopełnienie lub żałosne zakończenie charciej sylwetki. Jest on długi, mocny u nasady, a jego koniec powinien być sierpowato zagięty ku górze lub tworzyć pierścień. w spoczynku ogon jest nisko noszony, pies może nawet nosić ogon prosto opuszczony, ale nie luźny i wiszący. w ruchu ogon może być wyżej uniesiony, ale nasada ogona nie powinna być noszona powyżej linii lędźwi, natomiast dalsza część może być uniesiona powyżej tej linii. Mówiąc obrazowo nasada ogona powinna stanowić przedłużenie linii lędźwi. Ważne jest by ogon nie był zarzucony na grzbiet, ani też by nasada nie była noszona zbyt wysoko – jak np. u teriera. Nie jest też wadą, gdy chart co pewien czas nosi ogon wyprostowany w dół. Wadą jest całkowicie zakręcony ogon nad grzbiet lub noszony na bok, ale także prosty, "bezwładnie" wiszący ogon.

Charakterystyczną cechą charta polskiego jest włos porastający spodnią stronę ogona. Zdobi ją dłuższy włos, tzw. „szczotka”. Tworzący ją włos powinien być gęsty i sztywny. Wadą jest miękki i  jedwabisty włos, a także brak lub zbyt krótka szczotka.

Kończyny przednie charta polskiego są długie, suche, dobrze umięśnione, niezbyt szeroko rozstawione, widziane z przodu ustawione równolegle. Stosunek długości przedramienia do wysokości w kłębie to 54 do 100, ale pies nie może sprawiać wrażenia wysokonożnego. Śródręcze ustawione jest lekko skośnie w stosunku do ziemi. Palce są owalne, zwarte i wysklepione. Wadliwa jest stroma łopatka, łokcie zwrócone do wewnątrz lub na zewnątrz, francuska postawa.

Kończyny tylne są długie, dobrze umięśnione, dość dobrze ukątowane, lekko odstawione do tyłu i lekko rozstawione. Wielu wystawców popełnia błąd wyciągając tylne kończyny zdecydowanie za daleko do tyłu i szeroko je rozstawiając (jak u greyhounda). Chart polski ma stać w pozycji możliwie naturalnej, nieznacznie tylko „poprawionej” przez wystawcę. Widziane z tyłu kończyny powinny być równoległe. Podudzie jest długie, staw skokowy mocny. Łapy tylne są owalne, ale bardziej wydłużone niż w kończynach przednich. Wadą są kończyny zbyt słabo ukątowane, a także postawa krowia lub beczkowata oraz luźne palce.

Kościec kończyn jest mocny, ale nie przesadnie. Kątowanie kończyn przednich i  tylnych nie może być zbyt głębokie.

Ruch charta polskiego powinien być płynny i sprężysty. Odpowiednie ukątowanie kończyn tylnych i przednich pozwala długi i swobodny wykrok. Wolno oprowadzane charty mogą poruszać się inochodem, ale po przyspieszeniu powinny wrócić do normalnego kroku. Pies w ruchu sprawia wrażenie siły, ale jednocześnie lekkości. Krok jest sprężysty, ale nie koguci. w ruchu grzbiet jest sprężysty, ale nie ‘buja się”. Wadą jest ciężki kłus. Charakterystyczny dla charta polskiego jest sposób poruszania się w kłusie: wąska akcja kończyn tylnych, które ustawiane są w jednej linii, absolutnie nie powinny być prowadzone równolegle, szeroko – ślady lewej i  prawej kończyny tylnej znajdują się w jednej linii jeden za drugim, a nie jeden obok drugiego.

Częstym błędem podczas prezentacji psa na wystawie jest zmuszanie go do wysokiego trzymania głowy – konsekwencją jest krótka akcja kończyn przednich. Należy odróżnić złe wystawianie od wadliwych chodów spowodowanych przez wady anatomiczne, jak stroma łopatka, jelenia szyja, często powiązane z brakiem przedpiersia, płytką i mało pojemną klatką piersiową.

Skóra jest elastyczna, dobrze przylegająca, stosunkowo cienka, pozbawiona obfitej tkanki podskórnej. Wadą jest skóra gruba, luźna.

Szata stanowi bardzo charakterystyczną dla charta polskiego mieszaninę włosa. w dotyku włos jest sprężysty, dość twardy, ale nie drutowaty, ani jedwabisty. Jest niejednakowej długości na tułowiu: na kłębie dłuższy, na bokach, mostku i kończynach jest najkrótszy. Na tylnej stronie ud i spodniej stronie ogona jest dłuższy, ale też twardy. Charakterystyczny jest obfity podszerstek, zwłaszcza zimą. Wadliwy jest zarówno włos delikatny, miękki, jedwabisty, ale także zbyt krótki, pozbawiony podszerstka, jak i zbyt długi, przypominający włos borzoja. Charakterystyczne są „portki” i „szczotka” utworzone z dłuższego, równie szorstkiego i sprężystego, a nie jedwabistego włosa. Miękkie, długie, jedwabiste pióro jest wadliwe.

Wszystkie umaszczenia są dopuszczalne.

Pożądana wysokość w kłębie wynosi odpowiednio: u suk 68-75 cm, u psów 70-80 cm. Osobniki większe ponad optymalny wzrost są dopuszczalne pod warunkiem zachowania typowej budowy. Wzrost nieco mniejszy niż wzorcowy nie stanowi wady dyskwalifikującej pod warunkiem, że oprócz tego nie ma do psa innych zastrzeżeń. Należy zwrócić uwagę na to, by osobniki przekraczające górną granicę wzrostu zachowały cechy charakterystyczne dla rasy i płci. Dotyczy to zwłaszcza suk, które powinny mieć „suczy”, a więc delikatniejszy od samców wygląd. Pies przekraczający górną granicę wzrostu nie może być ani wysokonożny, ani krótki, ani słabo ukątowany, ani nadmiernie ciężki i limfatyczny.

TŁUMACZENIE:

Prof. Gogolewski, Uniwersytet w Lille III we współpracy z prof. R.Triquet i Paniami M.Szmurło i F.Duponcheel-Vandenbussche.

KRAJ POCHODZENIA:

Polska

DATA PUBLIKACJI AKTUALNIE OBOWIĄZUJĄCEGO ORYGINALNEGO WZORCA:

01.10.1999

UŻYTKOWOŚĆ:

Pies myśliwski, do polowania nie tylko na zające, lisy, sarny i dropie, ale także na wilki.

KLASYFIKACJA FCI:

• Grupa X Charty
• Sekcja 3 Charty krótkowłose.
• Nie podlega próbom pracy.

KRÓTKI RYS HISTORYCZNY:

Pierwsze wzmianki o charcie polskim pochodzą z XIII wieku, prawdopodobnie pochodzi on od chartów azjatyckich w typie saluki. Jest niemożliwe, aby rasa ta powstała w wyniku krzyżówek greyhoundów i borzojów, jak uważa rosyjski autor Sabaniejew, bowiem borzoje znane są od czasów panowania cara Iwana Groźnego, czyli od XVI wieku. w literaturze, zwłaszcza łowieckiej często pojawiają się wzmianki o charcie polskim, dużo jest także dokumentacji ikonograficznej. Opisy są bardzo zbliżone do siebie. Niezmienny wygląd charta polskiego w malarstwie dowodzi, że pomimo ewentualnych krzyżówek rasa zachowała swój oryginalny wygląd aż do końca XIX wieku.

*KOMENTARZ: zapiski dotyczące występowania chartów na terenie dawnej Polski pochodzą z XII wiecznej „Kroniki” Galla Anonima . Wspomina on o ogromnych wydatkach dworu królewskiego na utrzymanie chartów, co może świadczyć o ich dużej popularności wśród możnowładców tej epoki i o tym, że bez wątpienia były to miejscowe charty. w XIII i XIV wiecznej Polsce polowania z chartami były już bardzo popularne. w zapiskach sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich, a także brzesko-kujawskich i mazowieckich można odnaleźć wzmianki o chartach. Nie wiadomo jednak czy procesowano się o psy, czy o szkody przez nie wyrządzone. Jak bardzo popularne były charty polskie w dawnej Polsce potwierdza XIV- wieczny „Słownik Staropolski” prof. K. Nitscha, który opisuje aż 19 określeń na charta polskiego, używanych w rękopisach ówczesnego wieku. Ważnym dokumentem jest „Traktat Ortograficzny” Jakuba Parkoszowica – rektora Akademii Krakowskiej, napisany ok.1400 roku. Omawiając polską wymowę „ch” pośród zaledwie czterech przykładów, umieszcza nazwę „charta (zapisaną w obcej pisowni chaarth) wśród takich wyrazów jak chleb czy chrust. w „Księgach o gospodarstwie” P.Crescentyna (1549) jest pierwszy wizerunek - drzeworyt przedstawiający psa w typie charta polskiego. Pierwszą szczegółową charakterystykę tych psów podał Anzelm Gostomski w napisanym w roku 1600, a wydanym dopiero dziewięćdziesiąt lat później„Gospodarstwie Jezdeckim, Strzelczym i Myśliwczym”. Rozkwit rasy przypada na wieki XVI i XVII, czasy gdy Rzeczypospolita Dwojga Narodów Polski i Litwy sięgała od Bałtyku do Morza Czarnego. w jej skład wchodziły zamieszkałe w dużej mierze przez Polaków ogromne stepy zadnieprzańskie, będące wyśmienitymi terenami do polowań z chartami. Było to też miejsce styku się reprezentowanej przez nas kultury zachodniej i kultura wschodu, niesionej przez Tatarów i Turków. To na polskich kresach wschodnich zrodziły się, nieznane gdzie indziej, mieszane polowania gończych i chartów, polegające na wypędzaniu przez psy gończe zwierza z kompleksów leśnych na otwarte tereny, gdzie szczwano go chartami. Jan hr. Ostroróg w „Myślistwie z ogary” (1618) pierwszy opisał polowanie z chartami polskimi. w latach 1636 – 1701 charty polskie posiadał Jan Chryzostom Pasek, o czym pisał w „Pamiętnikach”. Wiek XVIII i XIX to okres ciągłych wojen i wielkich kryzysów ekonomicznych, charty polskie przetrwały i te ciężkie czasy. w wieku XIX były nadal bardzo popularne, o czym świadczą chociażby liczne ich opisy, które odnajdziemy zarówno w literaturze fachowej - kynologicznej i łowieckiej - jak i pięknej, z eposem narodowym „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza włącznie. w 1825 w „La Nature” ukazał się artykuł opisujący wizytę we Francji Wielkiego Księcia Konstantego, posiadającego sforę krótkowłosych chartów, którą to rasę „wprowadził z Polski na tereny Rosji Dymitr Samozwaniec ok. 1605 roku”. Miał je także carewicz Mikołaj Mikołajewicz - dokumenty z 1895 roku. w XIX wiecznej literaturze łowieckiej często wspomina się charta polskiego, „naszego charta” lub „charta pospolitego”, który miał być większy, mocniejszy i o dłuższym nieco włosie od greyhounda. Polowano z nim na zające, lisy, wilki a także sarny. Polowania tego typu były ulubioną rozrywką szlachty i dzięki temu psy te utrzymywano prawie w każdym większym majątku ziemskim. w czasie polowania używano, wcześniej wyszkolonej, dobrze współpracującej ze sobą pary, a nawet trójki chartów polskich, nazywanych przez myśliwych „smyczą”. Dokładny opis charta polskiego, wraz z omówieniem wychowania, układania do polowań i sposobu polowania wraz z rysunkiem psa, autorstwa Wiktora Kozłowskiego, ukazał się w warszawskim czasopiśmie „Sylwan” w 1823 roku. Opisy chartów znaleźć można w największych klasykach polskiej literatury łowieckiej tego okresu: „Nauka łowiectwa we dwóch tomach” (1823 – 1825) I.Bobiatyńskiego, „Poradnik dla myśliwych” (1839) J.Szytlera. Kolejny opis charta polskiego znajdujemy w „Myślistwie w Polsce i Litwie” Waleriana Kurowskiego z 1865 roku: ”(...) Chart jest to zupełnie odrębny gatunek psów, które używają do szczucia i łapania zajęcy w gołem polu; są one roślejsze od wyżłów, na wysokich nogach, długie, brzuch wcięty, tylne nogi i biodra silne, pysk spiczasty i dłuższy niż u wszystkich innych psów, ogon długi, obdarzone nader bystrym wzrokiem i ścigłością, natomiast odznaczają się daleko mniejszym pojęciem, aniżeli inne gatunki psów. Chartów jest kilka gatunków jako to: nasze krajowe w rozmaitych kolorach, lecz po większej części włos gładki mające; trafia się między niemi, i to dosyć często takie, które nie ledwie każdego kota w pojedynkę biorą, co pomiędzy zagranicznemi chartami rzadkie jest zjawisko(...)" Hrabia Maryan Czapski w wydanym w roku 1874, bardzo cenionym dziele, zatytułowanym „Historya powszechna konia”, poświęcił kilka stronic psom myśliwskim użytkowanym na ziemiach polskich. Wśród nich wymienił również charty. Ponieważ jego opis oddaje dość wiernie poglądy tamtych czasów, zacytowany jest w całości. „ Charty bywały już to kudłate, jak te, które krymskimi i wołoskimi zwano; już to kosmate, o sierści średnio długiej, mało kędzierzawej i o ogonie mniej więcej kiciastym, jak te, które z Turcyi i z Węgier sprowadzano; już to nareszcie zupełne gładkie i te to szczególnie w Polsce lubiono tak, że do dziś dnia myśliwi mają je za czysto polskie. Charty te odznaczały się gładkim, krótkim i lśniącym, najczęściej czarnym lub białym włosem, cienkim ogonem i krzyżem szerokim. Była to odmiana najrączejsza i najśmielsza. Rzadki kot, i to chyba gracki kamieniak przed polskim uszedł chartem, a żaden wilk smyczy takich psów odgryźć się nie potrafił.” . Hrabia Aleksander Ubysz w 1880 roku wydał staraniem „Łowca Polskiego” opracowanie ”Chart”, poświęcone w całości – jak wskazuje tytuł – chartom polskim. Już rok później pojawiła się pozycja hrabiego Marcelego Tyszkiewicza, stanowiąca swoistą polemikę z Ubyszem w sprawie użytkowości, szkolenia, itp. naszych chartów. w obu pozycjach znajdziemy niezwykle dokładne opisy zarówno wyglądu, charakteru, sposobów polowania i szkolenia chartów polskich. O charcie polskim w „Kalendarzu przyrody” (1892) pisze Sabaniejew tak dokładnie, że opis ten może służyć za wzorzec: ”(…)Sierść gęściejsza /od greyhounda/ na tułowiu i nogach 2 cm długości. Na udach, ogonie i kłębie zachowały się ślady dłuższej sierści”. …”różne kolory spotykane, błękitne, rzadko całkiem białe..” Wielu XIX wiecznych malarzy uwieczniło psy w typie charta polskiego na swoich obrazach m.in. J.Kossak, J.Brandt ,A.Wierusz-Kowalski, J.Norblin, L.Siemieński, J.Wildens, J.Chełmiński, C.G.Geisler, H.Rodakowski, I.Zygmuntowicz i inni. Pod koniec XIX wieku malała liczba polowań z chartami. Dłużej zachowały się na kresach wschodnich, gdzie hodowano je pod nazwą „chortaja borzoja” lub „polskaja borzoja”. O psach tych wspominają: S.Biezobrazow w wydanej w Petersburgu w 1891 roku rosyjskiej encyklopedii, St.Rewieński w „Encyklopedii Rolniczej” z 1899 roku, a w okresie międzywojennym M.Trybulski w książce „Psy. Rasy, hodowla, tresura i leczenie” z 1928 r oraz I.Mann w książce „ Rasy psów. Pochodzenie, wzorce, użytkowość” z 1939 r. Okres, w którym w sposób naturalny, użytkowy, poprzez selekcję i krzyżówki na naszych dawnych ziemiach kształtowała się rasa chart polski bezpowrotnie minął. Wtedy to potrzebny był pies szybki, rączy, wytrwały i odporny na warunki klimatyczne. Takie były i nadal są charty polskie. Do II Wojny Światowej wolno było polować z chartami w rewirach liczących co najmniej 2000 hektarów. Polowano z chartami polskimi na południu Polski, głównie na Kielecczyźnie, w Radomskiem i Tarnobrzeskiem. Najtrudniejszy okres II Wojny Światowej i lata po jej zakończeniu charty polskie przeżyły dobrze dzięki ich entuzjastom i przedwojennym użytkownikom, którzy je nadal hodowali. Mimo zakazu polowania z chartami i nakładanych za to srogich kar, pojedyncze egzemplarze przetrwały trzymane w ukryciu u chłopów-kłusowników aż do lat 70–tych. Ze względu na przeznaczenie były tępione przez służby leśne, myśliwych i milicję. w 1971 roku Maciej Mroczkowski dotarł do informacji o chartach polskich żyjących na terenach ZSRR w okolicach Rostowa. Psy te z zagarniętych majątków ziemskich trafiły do kołchozów, gdzie ze względów na walory łowieckie /polowanie na zające/, hodowane były w czystości rasy. w 1972 roku po apelu M. Mroczkowskiego w tygodniku „Przekrój” o ratowanie naszych chartów z Ukrainy, /którym groziła zagłada ze względu na ustawę łowiecką zabraniającą polowań z chartami w ZSSR/, St.Czerniakowski z Warszawy kupił i przywiózł do Polski dwie suki Taigę i Striełkę, oraz psa Elbrusa. Według ocen kynologów z Rosji liczba chartów polskich na terenach Ukrainy w tym czasie wynosiła od kilkudziesięciu do kilkuset sztuk. Tajga i Elbrus zostali rodzicami pierwszych urodzonych w Polsce szczeniąt. Początkowo brak było poparcia władz Związku Kynologicznego dla odtworzenia rasy. Wiązało się to z niechęcią kynologów radzieckich, a nawet protestem dla uznania starej rasy psów, występującej na terenach dawnej należących do Polski pod nazwą chart polski. Na szczęście znaleźli się miłośnicy pragnący mieć i hodować charty polskie. Rodziły się kolejne mioty psów tej rasy. Pierwsi hodowcy: Małgorzata i Izabella Szmurło oraz Helena Jenczyk-Tołłoczko pozyskały kilka psów, które zachowały się na południu Polski i włączono je do hodowli. w popularyzację rasy zaangażowali się między innymi Hanna Lipińska, Lubomir Smyczyński, Zygmunt Jakubowski, Tadeusz Chwalibóg, Andrzej Pobudkowski i ponowny jej odkrywca Maciej Mroczkowski. Duże zasługi mieli pierwsi właściciele chartów polskich, którzy prezentując własne psy na wystawach popularyzowali rasę. Na podstawie literatury i ikonografii opracowano projekt wzorca rasy i 25 stycznia 1981r. założono Księgę Wstępną dla chartów polskich, w którą wpisano 30 chartów. Ta sama liczba psów zgłosiła się w tym samym roku na i Specjalistyczną Wystawę Chartów Polskich w Poznaniu, na której zaprezentowano trzy pokolenia chartów polskich. Rok później Księga Wstępna zawierała już 60 chartów. FCI uznała wstępnie rasę w czasie Zgromadzenia Generalnego w Helsinkach w 1989 roku. Po przeglądzie pogłowia w 2000 roku na Europejskiej Wystawie w Poznaniu FCI przyznała chartom polskim prawo do CACIB. Aktualne regulacje prawne uniemożliwiają wykorzystywanie chartów polskich do polowań. Jednak ich zachowany instynkt łowiecki sprawia,  powodzeniem startują w wyścigach za sztucznym zającem – torowych jak i terenowych coursingach. Charty polskie hodowane są prawie we wszystkich krajach Europy (Finlandia, Szwecja, Norwegia, Dania, Holandia, Belgia, Francja, Włochy, Niemcy, Węgry, Czechy, Słowacja…), a także w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Od 1984 roku działa w Polsce Klub Charta Polskiego.

WYGLĄD OGÓLNY:

Chart polski jest to pies duży, muskularny, silny, wyraźnie mocniejszy od innych chartów krótkowłosych. Nie powinien być jednak ciężki ani limfatyczny. Wyglądem najbardziej zbliżony jest do charta typu azjatyckiego, który jest jego przodkiem. Mocny kościec, zwarta budowa ciała, wyraźna muskulatura i mocne szczęki świadczą o tym, że pies ten był używany do polowania w trudnych warunkach polskiego klimatu. Wyraziste czy o czujnym, przenikliwym spojrzeniu odgrywają ważną rolę w wyglądzie ogólnym.

*KOMENTARZ: W wyglądzie ogólnym charta polskiego ważne jest to, aby sprawiał on wrażenie psa roboczego: ma być silny, dobrze umięśniony, o mocnym kośćcu. Chart polski nie może być delikatny. Pamiętajmy, że niegdyś polowano z nim nawet na wilki i sarny. Ma to być jednak szybki i zwrotny chart – osobniki przesadnie ciężkie, limfatyczne nie są pożądane, jak również osobniki otyłe. Wyglądem powinien wyraźnie przypominać swoich przodków – pierwotne charty azjatyckie. W porównaniu z nimi chart polski jakby urósł i zmężniał, ale zachował harmonię budowy swego przodka. U chartów polskich widoczny jest dymorfizm płciowy – suki powinny być delikatniejsze i drobniejsze od samców. Warto podkreślić najważniejsze punkty : chart polski jest rosły, o mocnym kośćcu i zwartej budowie ciała; jest silny, muskularny, mniej finezyjny w kształtach od innych chartów krótkowłosych (zwłaszcza samiec), ale szlachetny; ma czujne, przenikliwe spojrzenie. Wadą jest słaby, delikatny kościec, słabe umięśnienie, limfatyczna, ciężka budowa ciała.

WAŻNE PROPORCJE:

Stosunek długości tułowia do wysokości w kłębie wynosi 10,2-10,3 : 10,0

*KOMENTARZ: Myśląc o proporcjach ciała winniśmy mieć na uwadze długości głowy, szyi, tułowia i kończyn oraz głębokość klatki piersiowej. Określone wzorcem proporcje ocenia się patrząc na sylwetkę psa w pozycji stojącej. Stosunek długości tułowia do wysokości w kłębie wynosi 102 do 105 % co oznacza, że długość tułowia jest nieznacznie większa od wysokości w kłębie. Psa można wpisać w poziomy prostokąt. Chart polski nie powinien być jednak przesadnie długi. U prawidłowo zbudowanego charta polskiego wysokość od podłoża do łokcia stanowi 54% wysokości psa w kłębie.

ZACHOWANIE / CHARAKTER:

Chart polski jest pewny siebie, odważny i powściągliwy. w pościgu jest szybki, bardzo zręczny i wytrzymały. w akcji działa szybko i gwałtownie.

*KOMENTARZ: Chart polski jest psem odważnym i zdecydowanym, wobec obcych zachowuje się z rezerwą i nieufnie. Nie może być jednak ani lękliwy, ani przejawiać nieuzasadnionej agresji. Ściga wszystko co ucieka, niezależnie czy to ptak, kawałek papieru, liście niesione wiatrem czy też inne biegnące zwierzę. Są doskonałymi kompanami w domu i na spacerach. Na pozór łagodny jest jednak psem o zaznaczonym instynkcie terytorialnym i obronnym, inteligentnym i pojętnym, ale niezależnym. Charakter charta polskiego musi być odpowiedni do jego niedawnej użytkowości – polowania, nawet na wilki. Jest to więc pies zdolny do szybkich, gwałtownych reakcji. Jak wszystkie charty ma on doskonały wzrok i chętnie się nim posługuje, ale w odróżnieniu od innych chartów w razie potrzeby dobrze pracuje także węchem.

GŁOWA:

• Mocna, sucha i długa. Stosunek długości głowy do wysokości w kłębie u samców 37-39 : 100,
  u suk 36 - 38 : 100.
• Stosunek długości kufy do długości czaszki 1 : 1, ale kufa może być nieco dłuższa.
• Stosunek szerokości głowy na wysokości łuków jarzmowych do długości głowy około 308 : 100.
• Pożądany stosunek obwodu kufy przed otworami podoczodołowymi do długości głowy 80 : 100.

*KOMENTARZ: Głowa charta polskiego ma być długa, dość wąska i sucha, ale o silnych szczękach i żuchwie. Podobnie jak w przypadku saluki lub borzojów występuje kilka różniących się od siebie typów głów. Ważne jest więc, aby głowa była odpowiedniej wielkości w proporcji do tułowia i aby zachowane zostały proporcje kufy i czaszki: równie wadliwa jest wąska kufa i słaba żuchwa, wysklepiona jabłkowato czaszka z głęboką bruzdą czołową, wydatne policzki, czaszka nieproporcjonalnie szeroka w stosunku do kufy, głowa w całości zbyt ciężka i limfatyczna. Długość kufy powinna być równa długości czaszki, ale nie jest wadą kufa nieco dłuższa. Oczy są dość duże, o migdałowym kształcie, skośnie ustawione.

OKOLICA CZASZKI:

• Czaszka: Część mózgowiowa czaszki powinna być płaska; bruzda czołowa słabo zaznaczona, pożądana głębokość 5 mm. Krawędź czołowa, łuki nadoczne słabo zaznaczone. Linia boczna czaszki powinna płynnie przechodzić w linię boczną kufy.
• Stop: Bardzo słabo zaznaczony.

*KOMENTARZ: Czaszka jest harmonijna i kształtna. Linie boczne czaszki i kufy powinny płynnie łączyć się ze sobą stop, bruzda czołowa ani łuki jarzmowe nie są wyraźnie zaznaczone. Szeroka, wysklepiona jabłkowato czaszka z głęboką bruzdą czołową i wydatnymi łukami jarzmowymi jest nie typowa. Sklepienie czaszki powinno być płaskie. Wadliwy jest wielopłaszczyznowy kształt czaszki – z płaskim, ale wąskim sklepieniem, przechodzącym w rozbudowane boki czaszki.

OKOLICA TWARZOWA

• Wierzchołek nosa - Czarny lub ciemny; duży; wystający poza wargi.
  *KOMENTARZ: Cechą charakterystyczną jest duża trufla nosa, wyraźnie wystająca poza wargi. Urody głowie charta polskiego przydaje rzymski (orli) profil: wierzchołek nosa znajduje się poniżej linii grzbietu nosa. Ważną sprawą jest kolor wierzchołka nosa, warg i oprawy oczu – zgodnie ze wzorcem pożądany jest kolor czarny, choć w przypadku maści błękitnych lub beżowych, kolor ten jest zgodny z umaszczeniem, a więc błękitny lub beżowy. U chartów polskich bardzo jasnej maści np. kość słoniowa, bardzo jasny piaskowy nos może przybierając odcień cielisty (ale nie zupełnie różowy), co nie jest wadą. Jako wadliwe powinny być traktowane tylko plamy pozbawione pigmentu, różowe plamy, wyraźnie odgraniczone od ciemnej reszty trufli.
• Kufa - Mocna, zwęża się w kierunku wierzchołka nosa łagodnie tak że nie sprawia wrażenia spiczastej, a nawet - jak na charta - jest mocna. Wierzchołek nosa nieco poniżej linii kufy jest pożądany (profil "romański"). Linie górne kufy i czaszki powinny być nieco rozbieżne.
  *KOMENTARZ: Linie górne czaszki i kufy są zbliżone do równoległych, ale jednak nieznacznie rozbieżne. U charta polskiego wadliwy jest zarówno profil zupełnie równoległy, jak i linie czaszki i kufy w kształcie „złamanej dubeltówki” jak u borzoja. Kufa powinna być mocna o liniach i bokach prawie równoległych, nie zwężająca się zbyt silnie i w żadnym przypadku nie może robić wrażenia spiczastej. Żuchwa musi być mocna, z zaznaczoną bródką – nie może być tak delikatna, iż „ginie” optycznie pod kufą. Wąska kufa i wąska, słabo wyrażona i mało widoczna żuchwa (co potęguje przykrycie jej obwisłymi, mięsistymi wargami – równie nie pożądanymi), są wadliwe. Wadą jednak są także ciężkie, masywne szczęki i zbyt masywna żuchwa.
• Wargi - Daleko rozcięte; suche, ale nie przesadnie - w przedniej części kufy mogą tworzyć niewielką fałdę, przykrywającą pigmentowane brzegi wargi dolnej, ale nigdy nie są obwisłe i nie zasłaniają żuchwy.
  *KOMENTARZ: Wargi są suche, ale nie przesadnie. Chart polski ma wargi bardziej mięsiste, grubsze niż greyhound czy whippet. Warga górna może przykrywać pigmentowany brzeg wargi dolnej co jest wyraźnie widoczne na wysokości kłów. Niedopuszczalne są jednak wyraźne fafle.
• Szczęki i zęby - Mocne, zgryz nożycowy dopuszczalny cęgowy.
  *KOMENTARZ: Pożądany jest zgryz nożycowy, dopuszczalny cęgowy. Zęby: Istotne dla użytkowości charta to kły, które powinny być długie i mocne, osadzone tak, aby nie kaleczyły dziąseł, czy podniebienia. Zęby przedtrzonowe (za wyjątkiem łamaczy) są niewielkie i luźno rozstawione. Brak P1 i M3 nie jest wadą. Nieistotne ilościowo braki małych przedtrzonowców nie stanowią poważnej wady. Wrodzone braki siekaczy, kłów, dużych zębów przedtrzonowych i trzonowych są wadą dyskwalifikującą.
• Oczy - Zależnie od maści psa tęczówka ma odcień od ciemnobrązowego do bursztynowego, ale pożądane są oczy ciemne. Oczy są wyraziste, dość duże, ustawione lekko ukośnie, kształtu migdałowego. Wyraz oczu jest charakterystyczny : czujny i przenikliwy.
  *KOMENTARZ: Oczy są dość duże, o migdałowym kształcie, nieco skośnie ustawione. Wadliwe są zarówno małe, trójkątne oczy, jak i okrągłe, zbyt wydatne, czy wręcz wyłupiaste. Oczy charta polskiego kształtem przypominają bardzo oczy saluki, jednak wyraz oczu charta polskiego jest znacznie bardziej przeszywający, wyraża ciekawość ale i dużą rezerwę; jest mało łagodny i przymilny, a bardziej ostry, przenikliwy. Kolor tęczówki zależy od umaszczenia psa, pożądane są oczy ciemne, zwłaszcza u psów o ciemnym umaszczeniu.
• Uszy - Średniej wielkości, dość wąskie, po wyciągnięciu ku przodowi ich końce z łatwością sięgają wewnętrznego kącika oka. Osadzone na wysokości oczu. Małżowina uszna ma stosunkowo miękką chrząstkę. Uszy sprawiają wrażenie mięsistych. Dopuszczalny sposób noszenia uszu Załamane ku tyłowi, przylegające do szyi. Postawa dachowa w stanie podniecenia mogą być całkowicie podniesione, albo z końcami lekko załamanymi do przod
  *KOMENTARZ: Uszy charta polskiego są dość duże i o stosunkowo grubej, niezbyt twardej chrząstce, a w porównaniu np. z greyhoundem czy whippetem jest bardziej „mięsiste”, większe. Końce uszu wyciągnięte ku przodowi powinny bez trudu sięgnąć do wewnętrznego kąta oka. Uszy charta polskiego osadzone są nieco niżej niż u greyhounda i większości chartów, u których wzorzec wymaga noszenia w kształcie pączka róży. Uszy mogą być noszone w trzech pozycjach: pierwsza kiedy pies jest spokojny uszy są złożone, załamane ku tyłowi, przylegające do szyi. U psów czymś zainteresowanych możliwe są dwie pozycje uszu są to: postawa dachowa oraz w stanie podniecenia mogą one być całkowicie podniesione, albo z końcami lekko załamanymi do przodu. Wadliwe są zarówno lekkie uszy o cienkiej, delikatnej chrząstce, jak u greyhounda i whippeta, jak i zbyt duże, ciężkie, płasko przylegające do głowy czy nawet lekko załamane, ale zbyt ciężkie, aby pies mógł je nosić w kształcie pączka róży.
• Szyja - Długa, mocna, muskularna, o owalnym profilu, łagodnie wzniesiona od linii kłębu. Głowa dość wysoko noszona (w spokoju chart polski nosi głowę nieco niżej niż greyhound).
  *KOMENTARZ: Szyja charta polskiego powinna być długa i muskularna, rozszerza się w kierunku od głowy ku klatce piersiowej, w którą łagodnie przechodzi przez słabo wyrażony kłąb. Szyja jest długa, tym bardziej, że brak wysokich wyrostków kolczystych pierwszych kręgów piersiowych nie wydłuża jej optycznie. Osadzona jest niżej niż np. u greyhounda typu wystawowego, ale wyżej niż u borzoja. Głowa nie powinna więc być ani tak wysoko noszona jak u greyhounda , ani tak nisko jak u borzoja. Częstą wadą, idącą zresztą w parze ze zbyt stromą łopatką jest szyja jelenia. Wrażenie to pogłębia często nieprawidłowy sposób wystawiania charta polskiego: wystawca stara się zmusić psa do trzymania głowy bardzo wysoko, podczas gdy normalnie, prawidłowo u charta polskiego głowa noszona jest umiarkowanie wysoko: szyja wyciągnięta jest ku górze, ale i ku przodowi.

TUŁÓW

• U swobodnie stojącego charta polskiego wysokość w kłębie powinna być równa wysokości w guzach biodrowych.
  *KOMENTARZ: Chart polski przy swoich rozmiarach odznacza się niewielką masą i opływowymi kształtami ciała. U swobodnie stojącego psa wysokość w kłębie jest równa wysokości w guzach krzyżowych. Jednakowo wadliwa jest wysokość w guzach większa od wysokości w kłębie, jak i wyraźnie od niej mniejsza. Nietypowe jest wymuszone, nadmierne odstawienie kończyn tylnych ku tyłowi i na boki, co sprawia, że pies wydaje się być przebudowany.
• Kłąb - Słabo zaznaczony.
  *KOMENTARZ: Prawidłowy kłąb charta polskiego nie może być płaski, ale też nie powinien być przesadnie zaznaczony. Zbyt niski kłąb i ostre przejście linii szyi w linię tułowia jest nieprawidłowe.
• Linia górna - prosta w części piersiowej, lekko wysklepiona w części lędźwiowej. U suk część lędźwiowa prawie prosta nie stanowi wady.
  *KOMENTARZ: Grzbiet w części piersiowej powinien być prosty i szeroki, a w części lędźwiowej łagodnie wysklepiony, a następnie opadający w kierunku do nasady ogona. Lędźwie muszą być dobrze umięśnione i silne. Nierzadko spotykaną nieprawidłowością jest zbyt silne wysklepienie części lędźwiowej, a nawet tylnej części piersiowego odcinka grzbietu. U suk natomiast nie jest wadą prawie prosty odcinek lędźwiowy, choć tak zbudowane są zazwyczaj przesadnie długie.
• Lędźwie - Szerokie i muskularne.
  *KOMENTARZ: Grzbiet w części piersiowej powinien być prosty i szeroki, a w części lędźwiowej łagodnie wysklepiony, a następnie opadający w kierunku do nasady ogona. Lędźwie muszą być dobrze umięśnione i silne. Nierzadko spotykaną nieprawidłowością jest zbyt silne wysklepienie części lędźwiowej, a nawet tylnej części piersiowego odcinka grzbietu. U suk natomiast nie jest wadą prawie prosty odcinek lędźwiowy, choć tak zbudowane są zazwyczaj przesadnie długie.
• Zad - Łagodnie spadzisty, długi, muskularny i szeroki (szerokość między guzami biodrowymi stanowi 12 - 14% wysokości w kłębie).
  *KOMENTARZ: Zad nie może być zbyt spadzisty, przeszkadza to bowiem w prawidłowej motoryce. Chart polski jest psem silnym, szybkim i sprawnym musi więc mieć zad zapewniający siłę, szybkość, ale i stabilność: nieco pochyły, szeroki, długi i dobrze umięśniony.
• Klatka piersiowa - Bardzo pojemna, głęboka Ideałem jest klatka piersiowa sięgająca mostkiem do guza łokciowego); widziana z przodu umiarkowanie szeroka; żebra dobrze wysklepione, zwłaszcza tylne, ale nie beczkowate. Żebra są długie, ustawione ukośnie w stosunku do kręgosłupa. Mostek długi.
  *KOMENTARZ: Klatka piersiowa ma za zadanie pomieścić takich rozmiarów serce i płuca, aby ich wydolność była odpowiednia dla sprintera. Musi więc być głęboka, a dzięki wysklepieniu ostatnich żeber zyskuje pojemność. Mostek powinien być długi, żebra także długie, ustawione ukośnie w stosunku do kręgosłupa. Takie ustawienie żeber umożliwia zachowanie dużej pojemności klatki piersiowej. Prostopadłe ustawienie żeber w stosunku do kręgosłupa powoduje beczkowaty kształt klatki piersiowej, co stanowiłoby u charta polskiego poważną przeszkodę w pracy. Zdarzają się klatki piersiowe płytkie i płaskie – co czasem może być związane z nieprawidłowym odchowem szczeniąt. Można także spotkać osobniki ze skróconym mostkiem – tak podkasane jak azawakh, co u charta polskiego jest nieprawidłowe. Cecha ta zwykle idzie w parze z nadmiernym spionowaniem łopatki – klatka piersiowa jest wówczas wąska, mało pojemna. Rękojeść mostka powinna być widoczna z profilu przed obrysem stawu barkowego, jednak chart polski nie może mieć zbyt potężnie rozbudowanego przedpiersia.
• Brzuch - Podkasany
  *KOMENTARZ: Brzuch charta polskiego jest mocno podciągnięty, co umożliwia krótki i mało pojemny przewód pokarmowy dostosowany do spożywania małych ilości wysokoenergetycznego pokarmu. Linię dolną klatki piersiowej tworzy długi mostek sięgający dalej niż do połowy tułowia.
• Ogon - Długi, mocny u nasady, w spoczynku nisko noszony, koniec ogona powinien być sierpowato zakręcony ku górze lub tworzyć pierścień. w spoczynku pies może nosić ogon prosto opuszczony, ale nie luźny i wiszący - nazywany "krowim". w ruchu ogon może być wyżej uniesiony, ale nasada ogona nie powinna być noszona powyżej linii lędźwi. Ogon ozdobiony piórem.
  
  

  

  

  
  *KOMENTARZ: Ogon w spoczynku jest nisko noszony, może być nawet całkiem opuszczony do ziemi. W ruchu ogon jest noszony zdecydowanie wyżej, koniec ogona powinien być sierpowato zagięty ku górze lub tworzyć zupełny pierścień. Istotny jest sposób noszenia początkowej części ogona, nie może on być uniesiony ponad grzbiet. Dość powszechny jest pogląd, iż nawet pierścień ogona powinien być zawsze noszony poniżej linii lędźwi, tymczasem chart polski „w dobrym humorze” często właśnie nosi pierścień ogona powyżej linii grzbietu. Chodzi tu bowiem wyłącznie o pozycję początkowej części ogona, powinna stanowić przedłużenie linii grzbietu, ważne jest tylko aby ogon nie był zarzucony na grzbiet, ani jego początkowy odcinek noszony zbyt wysoko (np. jak ogon u teriera). Nie jest również wadą, jeżeli chart co pewien czas nosi ogon zupełnie wyprostowany w dół. Cechą charakterystyczną jest także włos porastający ogon. Dłuższy włos na jego spodniej stronie, czyli tzw. szczotka musi być wyraźnie widoczna, a tworzący ją włos musi być dość gęsty i sztywny! Często spotykanymi wadami jest zbyt krótka (prawie niewidoczna) szczotka, czasami jest zbyt długa i miękka jak u borzoja.

KOŃCZYNY

*KOMENTARZ: Kończyny charta polskiego powinny być długie, suche i dobrze umięśnione o mocnym, ale nie przesadnie potężnym kośćcu. Muskulatura jest wyraźnie bardziej sucha niż u typowego sprintera, masywne mięśnie o szerokich i krótkich brzuśćcach nie są u charta polskiego prawidłowe, bowiem powinien być bardziej wytrwały w biegu niż chart angielski i bez problemu pokonywać znacznie dłuższy dystans. Stąd jego bardziej “żylasta” budowa. Mięśnie powinny być jednak wyraźnie zarysowane. Kątowanie kończyn przednich i tylnych nie może być zbyt głębokie.

• KOŃCZYNY PRZEDNIE

  • Długie, suche, dobrze umięśnione, niezbyt szeroko rozstawione, widziane z przodu kończyny powinny być równoległe.
  • Przedramię: Długie; stosunek odległości od guza łokciowego do ziemi do wysokości w kłębie powinien wynosić około 54 - 100, ale pies nie może sprawiać wrażenia wysokonożnego.
  • Śródręcze: Ustawione lekko ukośnie w stosunku do ziemi.
  • Łapy przednie: Owalne, palce zwarte, wysklepione.

• KOŃCZYNY TYLNE

  • Długie, dobrze umięśnione, dość dobrze ukątowane, lekkoodstawione do tyłu i lekko rozstawione (ale wyraźnie mniej niż u greyhounda). Widziane z tyłu kończyny tylne powinny być równoległe.
  • Podudzie: Długie.
  • Staw skokowy: Mocny.
  • Łapy tylne: Owalne, bardziej wydłużone niż w kończynach przednich, palce zwarte.

CHODY

Chody powinny być płynne i sprężyste; odpowiednie kątowanie kończyn przednich i tylnych pozwala na długi i swobodny wykrok, zarówno w stępie, jak i w kłusie. Charty wolno oprowadzane mogą poruszać się inochodem, ale po przyspieszeniu powinny wrócić do normalnego kroku. Akcja kończyn tylnych jest bardzo charakterystyczna: w krótkim kłusie kończyny tylne stawiane są w jednej linii (pies "sznuruje"). Wąska akcja tylny kończyn nie jest wadą.

*KOMENTARZ: Ruch charta polskiego powinien być energiczny, krok posuwisty, przestrzenny.. Pies w ruchu sprawia wrażenie siły, ale jednocześnie lekkości. Szybki galop i wydajny kłus z długim wykrokiem kończyn przednich i posuwistą akcją kończyn tylnych stanowią typowe chody charta polskiego. Kończyny przednie w ruchu powinny być prowadzone równolegle, ale niezbyt szeroko, a w miarę zwiększania tempa zbliżają się do siebie, ale nie krzyżują się. Charakterystyczna jest akcja kończyn tylnych w kłusie. Nie powinny być one prowadzone równolegle. Stawiane są w jednej linii, jednak nie mogą się one krzyżować. Pies „sznuruje”, tzn. gdy przyjrzymy się pozostawianym przez niego śladom, ślady lewej i prawej kończyny tylnej znajdują się w jednej linii, jeden za drugim, a nie jeden obok drugiego. Wadą jest szerokie prowadzenie kończyn tylnych w kłusie. strome kątowanie kończyn = krótki wykrok

SKÓRA

Elastyczna, dobrze przylegająca.

*KOMENTARZ: Skóra jest stosunkowo cienka, elastyczna, sucha, przylegająca do ciała. Dużą wadą jest luźne podgardle i nadmiernie rozwinięta tkanka podskórna.

SZATA

• WŁOS: Włos w dotyku sprężysty, dość twardy, ale nie drutowaty, ani nie jedwabisty. Niejednakowej długości na tułowiu : na kłębie włos dłuższy, na bokach, mostku i kończynach jest najkrótszy, brzuch pokryty delikatnym i rzadkim włosem. Na tylnej stronie ud i na spodniej stronie ogona włos jest dłuższy, ale też twardy. Portki i pióro wyraźne.
  

  

  

  *KOMENTARZ: Chart polski jest psem krótkowłosym. Jego szata musi mu zapewnić ochronę przed trudnymi warunkami atmosferycznymi. Składa się z dwóch warstw, gęstego (zwłaszcza w zimie) podszerstka i włosów okrywowych. Długość włosa na poszczególnych partiach ciała jest różna i tak: głowę, łącznie z uszami porasta włos bardzo krótki, dość miękki i przylegający. Na szyi włos jest dłuższy. Na tułowiu włos jest twardy, najdłuższy na kłębie i grzbiecie. Przechodzi w krótszy i delikatniejszy po bokach tułowia, do najrzadszego na dolnej części klatki piersiowej, brzuchu i przyśrodkowej stronie ud. Na kończynach włos jest krótki i przylegający. Na ogonie występuje gęsta i stosunkowo twarda szczotka oraz portki na tylnej stronie ud.
  Włos na całym ciele powinien być przylegający i prosty, choć czasem na grzbiecie i kłębie, gdzie włos jest najdłuższy, mogą tworzyć się lekkie fale. Wadliwy jest włos bez podszerstka, krótki, miękki lub długi i jedwabisty.
• UMASZCZENIE: Wszystkie kolory są dopuszczalne. Brzegi powiek i wierzchołek nosa są czarne lub ciemne; jedynie przy maściach rozjaśnionych, jak beżowa lub błękitna, wierzchołek nosa jest odpowiednio beżowy lub błękitny
  *KOMENTARZ: Zgodnie z zapisem wzorca u charta polskiego dopuszczalne są wszystkie umaszczenia spotykane u psa domowego, zarówno pełne, jak i rozjaśnione, w dowolnych połączeniach umaszczeń, dowolnie znaczone bielą. Przy rozjaśnionych maściach (płowa, beżowa, błękitna i ich odcieniach) może wystąpić rozjaśnienie pigmentu brzegu warg, nosa, oprawy oczu, oraz jasna (bursztynowa) tęczówka oka, nigdy jednak „rybia” lub niebieska, przy czym oboje oczu i ich oprawa winny być tego samego koloru

WIELKOŚĆ

Pożądana wysokość w kłębie u suk : 68 - 75 cm, u samców 70 - 80 cm. Osobniki większe ponad optymalny wzrost są dopuszczalne pod warunkiem zachowania typowej budowy. Wzrost nieco mniejszy niż wzorcowy nie stanowi wady dyskwalifikującej pod warunkiem, że oprócz tego nie ma do psa innych zastrzeżeń

*KOMENTARZ: Charty polskie są psami dużymi i głównie dzięki swej wysokości robią imponujące wrażenie Mimo, że górna granica wysokości w kłębie suk (75 cm) jest większa niż dolna granica (70 cm) wysokości psów, to na ogół psy są większe i potężniejsze. Duża rozpiętość wzrostu 68 do 80 cm podana w standardzie pozwala na znaczną tolerancję w ocenie wystawowej tego parametru. Oceniając wzrost nie wolno zapominać o ogólnej harmonii, zrównoważeniu ciała i kończyn, a także szlachetności, które u tego charta są najważniejsze. U wszystkich ras psów obserwujemy naturalne tendencje do przerastania, w tym wysokości i traktuje się to jako element naturalnej ewolucji. Źle się dzieje, jeżeli zmniejszają się wymiary niektórych osobników poniżej wzorcowych i charty polskie stają się drobniejsze, co częściej dotyczy suk niż psów. Należy wystrzegać się takich tendencji i dla zachowania typu korzystniejsza wydaje się rozsądna tolerancja psów w górnej granicy wzrostu, koniecznie przy zachowaniu harmonii budowy i dobrym ruchu. Sędziowie powinni zwrócić uwagę na to, aby osobniki przekraczające górną granicę wzrostu zachowały cechy charakterystyczne dla rasy i płci (dotyczy to przede wszystkim suk, które powinny mieć „suczy”, a więc delikatniejszy od samców wygląd).

UWAGA! Psy muszą mieć dwa, równej wielkości widoczne jądra.

WADY

Wszelkie rozbieżności z powyższym wzorcem powinny być uważane za wady powodujące obniżenie oceny w zależności od stopnia wyrażenia. Komentarz: Pies, którego wygląd ogólny zdecydowanie odbiega od opisanego we wzorcu nie może być uznany za typowego przedstawiciela rasy. Wady typu uznaje się za najpoważniejsze. Wady anatomiczne powodują obniżenie oceny zależnie od stopnia ich nasilenia, do dyskwalifikacji włącznie.

Wady mniej istotne – błędy:

• Przesadnie rozwinięte fafle
• Uszy płasko opadające po obu stronach głowy
• Zbyt słabe kątowanie
• Wierzchołek nosa i brzegi powiek różowe lub plamiste. Wyraźne rozjaśnienie koloru wierzchołka nosa i brzegów powiek przy maściach innych niż błękitna i beżowa

Wady poważne:

• Wyraźnie inny stosunek długości tułowia do wysokości w kłębie
• Kościec delikatny, słaby
• Muskulatura słaba, budowa limfatyczna
• Zbyt wysklepiona partia czołowa
• Stop wyraźnie zaznaczony
• Cienki, szpiczasty wierzchołek nosa
• Zbyt wypukły grzbiet nosa
• Szczęki słabe, przodozgryz lub tyłozgryz, znaczne braki uzębienia (za wyjątkiem P1)
• Oczy wyłupiaste
• Krótka, cienka. Głowa noszona przesadnie wysoko lub zbyt niska
• Grzbiet wysklepiony już od kręgów piersiowych
• Lędźwie zbyt silnie wysklepione
• Klatka piersiowa płaska, płytka, mostek krotki, rękojeść mostka cofnięta tak, że patrząc z boku nie widać jej spoza krawędzi barku
• Ogon całkowicie zakręcony nad grzbiet
• Stroma łopatka
• Łokcie zwrócone na zewnątrz lub do wewnątrz
• Francuska postawa
• Postawa krowia lub beczkowata
• Luźne palce
• Skóra gruba, luźna, mało elastyczna

Wady dyskwalifikujące:

• Nieuzasadniona agresywność, przesadna nieśmiałość, ospałość
• Oczy małe, trójkątne